İhtiyati haciz kurumu üzerinde malvarlığı bulunan ancak bunu alacaklılarından kaçırma ihtimali yüksek olan borçluların kaçırma eylemini önleyebilmek maksadıyla hukuk sistemimize girmiş bir kurumdur. İhtiyati haciz kurumu yalnızca para alacaklıları için söz konusu olabilmektedir. İhtiyati haciz kurumu İcra İflas Kanunumuzda düzenlenmekte olup birtakım şartların varlığı halinde uygulama bulmaktadır. Bu şartlar kısaca şunlardır:
- İhtiyati haciz ancak para alacakları için söz konusu olabilmektedir. Uygulamada görülen en sık durum kambiyo senetleridir. Elinde kambiyo senedi (çek, bono, poliçe) bulunduran alacaklı, alacağını korumak adına ihtiyati hacze başvurarak alacağını garanti altına alabilir. Eğer şartları mevcutsa, yazılı olan veya olmayan bir sözleşmeye dayanarak ihtiyati haciz talep edebileceği gibi, haksız fiilden veya sebepsiz zenginleşmeden dolayı da ihtiyati haciz istenebilir. Yabancı para alacağı söz konusu ise Türk parasına çevrilerek ihtiyati hacze başvurulur.
- Borcun vadesi gelmiş olmalıdır. Kanunda bu durumun istisnaları da mevcuttur, fakat bu istisnalar nadir kullanılır. Borçlunun belirli yerleşim yeri yoksa, Borçlu taahhütlerinden kurtulmak maksadıyla mallarını gizlemeye, kaçırmaya veya kendisi kaçmaya hazırlanır yahut kaçar ya da bu maksatla alacaklının haklarını ihlâl eden hileli işlemlerde bulunursa borç muaccel olmasa bile ihtiyati haciz istenebilir.
- Alacağın rehinle teminat altına alınmamış olması gerekmektedir. Alacak rehinle teminat altına alınmışsa, rehinli malın kıymetinin alacağı karşıladığı oranda ihtiyati haciz istenmesi mümkün değildir; ancak rehin teminatı dışında kalan kısım için ihtiyati haciz istenebilir. Alacak rehin dışında bir teminatla teminat altına alınırsa ihtiyati haciz istenebilir.
- Alacaklı ihtiyati hacze başvururken, alacaklıdan ileride haksız çıkması halinde borçlunun ve üçüncü kişilerin uğrayacakları zararları karşılamak için kendisinden hakimin uygun göreceği miktarda teminat yatırması istenir. Teminat yatırılmadıkça ihtiyati haciz kararı verilemez. Bu koşulların sağlanması halinde yetkili ve görevli mahkemeden ihtiyati haciz kararı istenebilecektir.